Czynnikiwpływające na powstawanie grup nieformalnych

Podstawowym czynnikiem sprzyjającym powstawaniu więzi pomiędzy pracownikami jest wspólna praca. Przestrzenna bliskość, potrzeba komunikacji czy wspólne obowiązki, powodują sporą liczbę interakcji pomiędzy jednostkami. Interakcje te na samym początku znajomości opierają się na stosunkach rzeczowych, lecz z czasem nabierają one charakteru osobistego. Pojawienie się grup nieformalnych jest zwykle spontaniczne i związane jest z rozwojem znajomości w środowisku pracy, zaś znajomości te mogą przerodzić się następnie w grupy przyjacielskie, które spędzają czas także poza miejscem zatrudnienia.

Struktura formalna stanowi tutaj „szkielet”, na którym budowane są stosunki nieformalne. Pracownicy poszczególnych działów często identyfikują się z nim, wykazują pewien stopień solidarności i są świadomi wspólnych interesów.[1] Więzi w obrębie organizacji powstają także na zasadach podobieństwa jednostek, cechy takie jak wiek, pochodzenie, staż pracy czy pozycja w strukturze organizacji zwykle zbliżają je do siebie. Jednocześnie osoby posiadające cechy odmienne często są izolowane. Grupy nieformalne oparte na stosunkach osobistych mogą pełnić pozytywną rolę w funkcjonowaniu organizacji. Dają one ich członkom „emocjonalne oparcie, możliwość realizacji społecznej przynależności czy też uznania w oczach innych.”[2]

Ciekawym przypadkiem jest wprowadzanie do grupy osób nowych w organizacji. Nowi pracownicy, którzy nie posiadają znajomości w istniejącej strukturze mają tendencję do zachowań konformistycznych, szybko przyjmują wartości i normy wyznawane w grupach nieformalnych i nierzadko przedkładają je ponad normy organizacyjne. Jednak grupy nieformalne mogą powstać także pod wpływem pojawienia się sytuacji problemowych. „Reakcje obronne (jak pisze A. Matejko) stanowią z reguły silny bodziec do krystalizowania się więzi między ludźmi, których interesy są podobnie zagrożone.”[3] W tym przypadku pracownicy zrzeszają się w strukturze nieformalnej w określonym celu, który może być odmienny od celów organizacji formalnej. Przykładem może być tutaj dezaprobata grup pracowniczych wobec planowanych przez kierownictwo zmian, dotyczących np. polityki płacowej. Wyrażenie sprzeciwu wobec zmian jest tylko jedną z form aktywności, podejmowanych przez celowe grupy nieformalne.

Powstanie nieformalnych grup interesu lub klik może mieć także podłoże w postaci chęci uzyskania większego wpływu na działania organizacji, lub pozyskania pewnych korzyści. Grupy takie zwykle zrzeszają pracowników o podobnej/zbliżonej pozycji w strukturach organizacyjnych, a ich powstanie zależne jest od uświadomienia sobie przez nich posiadania wspólnych interesów. Działalność takich grup intensyfikuje się w okresie kryzysów, lub wdrażania istotnych zmian w organizacji.