Pytania i dobre praktyki w badaniach pracowników

Badania pracowników to coraz bardziej popularyzujące się narzędzie, które pozwala na poznanie poziomu m.in. zadowolenia i zaangażowania zatrudnionych osób. Wśród najważniejszych zalet prowadzenia tego rodzaju badań można wskazać, iż umożliwiają one osobom zarządzającym daną firmą spojrzenie na nią oczyma pracowników (pracujących na różnych szczeblach). W ten sposób dyrektorzy czy managerowie mogą dowiedzieć się, co w ich firmie funkcjonuje dobrze, a co wymaga wdrożenia pewnych działań naprawczych. Rosnąca popularność badań pracowniczych wynika po części także z coraz większej liczby artykułów i opracowań naukowych, w których potwierdza się, że efektywność pracowników, poziom ich zaangażowania w wykonywanie swojej pracy jest w bardzo dużym stopniu uzależnione od poziomu satysfakcji, którą daje im wykonywanie swoich zajęć zawodowych. W tym miejscu można przytoczyć m.in. konkluzję z badań zrealizowanych przez D. Schultz i S. Schultz, które wykazały, iż istnieje silna zależność między niskim poziomem satysfakcji a wysoką fluktuacją pracowników w danej firmie[1]. Na istniejący związek między satysfakcją z pracy a efektywnością jej wykonywania wskazywali też np. G. Biesok i J. Wyród-Wróbel. Według tej dwójki badaczy zadowolenie z pracy wpływa m.in. na: poprawę zaangażowania w pracę, wzrost lojalności w stosunku do przedsiębiorstwa, większą inicjatywę pracownika, mniejszą niechęć do wprowadzania innowacji, polepszenie jakości pracy i efektu pracy[2]. Najlepszym sposobem na określenie tego, czy pracownicy odczuwają satysfakcję z wykonywanej pracy oraz uzyskania wiedzy o tym, co w ogóle myślą oni o swojej firmie jest niewątpliwie realizacja badań pracowniczych. Jakie pytania należy jednak zadać w trakcie ich trwania? Jak przygotować firmę do ich realizacji? Właśnie na te pytania będziemy chcieli odpowiedzieć w niniejszym materiale.

Jakie pytania zadać pracownikom podczas realizacji badań?

Jedną z pierwszych rzeczy, nad którą zastanawia się wiele osób chcących zrealizować w swojej firmie badania pracowników jest to, jakie pytania powinno się zadać pracownikom? Odpowiedź na to zagadnienie za każdym razem będzie uzależniona od celów, które dzięki takim badaniom chcemy osiągnąć. Należy bowiem podkreślić, iż firmy przeprowadzając badania swoich pracowników chcą pozyskać różną wiedzę. Większość badań koncentruje się przede wszystkim na pomiarze satysfakcji pracowników oraz ich zaangażowania w wykonywanie swoich obowiązków służbowych. Jednak niejednokrotnie Zlecający tego rodzaju badania stawiają także dodatkowe cele badawcze wśród których można wymienić np. znajomość celów firmy, obowiązujących procedur itd. W zależności więc od tego, jakie cele wyznaczymy przed początkiem badań, takie też pytania pojawią się w kwestionariuszu ankiety, który będą wypełniać pracownicy. Zazwyczaj kwestionariusz ankiety zawiera od kilkunastu do kilkudziesięciu pytań, które są zgrupowane w kilku blokach tematycznych, takich jak np.:

• organizacja pracy i bezpieczeństwo,
• zainteresowanie wykonywaną pracą,
• motywacja do pracy, szkolenia i rozwój, komunikacja w firmie,
• system ocen pracowniczych,
• współpraca z przełożonymi,
• zaabsorbowanie pracą,
• duma z pracy,
• identyfikowanie się z systemem wartości firmy.

Przeprowadzenie badań pracowniczych pozwala zatem nie tylko na uzyskanie wiedzy na temat bieżącej satysfakcji pracowników z wykonywanej pracy, lecz pozwala także na ocenienie szeregu innych aspektów związanych z funkcjonowaniem firmy.

Zobacz także: Jakie pytania warto zadać w badaniu satysfakcji pracowników?

Warto podkreślić, iż większość pytań zawartych w kwestionariuszu ankiety wykorzystywanym podczas badań pracowniczych ma charakter zamknięty. Same pytania przybierają na ogół postać twierdzeń, zadaniem  badanych jest natomiast wskazanie tego, w jakim stopniu podzielają daną opinię, posługując się w tym celu na przykład 6-stopniową skalą. Jednak nie wszystkie pytania muszą mieć charakter zamknięty. Zazwyczaj ostatni blok zawarty w kwestionariuszu ankiety to tak zwane „pytania dodatkowe”. Zawiera on od jednego do maksymalnie kilku pytań o charakterze otwartym. Pracownicy biorący udział w badaniu odpowiadają na nie pisemnie. Po zakończeniu badań odpowiedzi te są sczytywane przez analityków, którzy starają się wyodrębnić kilka kategorii, do których poszczególne odpowiedzi są przypisywane. Na końcu niniejszego materiału znajduje się wycinek z kwestionariusza ankiety, który wykorzystywany jest w trakcie tego typu badań. W ten sposób można się zapoznać z wybranymi pytaniami, na które odpowiadają pracownicy biorący udział w ankietyzacji.  

O czym jeszcze warto pamiętać planując badania pracowników? Kilka słów o dobrych praktykach.

Planując badania pracowników warto zadbać o to, by osoby, które mają wziąć w nich udział zostały odpowiednio wcześniej o tym poinformowane. Warto wówczas wyjaśnić jaki jest cel prowadzenia tego typu badań oraz, że udział w badaniu jest poufny. Oznacza to, iż odpowiedzi w żaden sposób nie zostaną powiązane z osobą, która ich udziela. Warto wyraźnie zakomunikować ten fakt wszystkim osobom, które będą objęte badaniem. Tylko uzyskanie szczerych odpowiedzi pozwala na wyciągnięcie prawidłowych wniosków i opracowanie właściwych rekomendacji. Pracownicy nie mogą zatem mieć choć cienia wątpliwości co do tego, że ich odpowiedzi nie zostaną wykorzystane przeciwko nim w jakikolwiek sposób. Informacja o anonimowości i poufności badania jest zawarta na początku każdego kwestionariusza ankiety, jednak warto, by także pracodawca wyraźnie poinformował o tym pracowników. Poza tym warto poinformować poinstruować pracowników jak dokładnie proces badań będzie przebiegał. Jeśli do ankietyzacji zostaną użyte infokioski warto wskazać, gdzie dokładnie zostaną one ustawione. Jeśli badania zostaną przeprowadzone z wykorzystaniem papierowych ankiet, wówczas również trzeba poinformować pracowników kiedy i w jakim pomieszczeniu będzie można ankiety wypełnić oraz wrzucić do urny. W przypadku badań z wykorzystaniem internetowej ankiety należy natomiast wskazać, że na służbowych skrzynkach meilowych pojawią  się zaproszenia do udziału w badaniu wraz z linkiem prowadzącym do ankiety. Ważną kwestią jest także to, aby wyraźnie poinformować o tym, w jakich dniach badanie zostanie przeprowadzone. Im lepiej pracownicy zostaną poinformowani o badaniu, tym większa szansa, że większość z nich zdecyduje się wziąć w nim udział. Informowanie pracowników o zamiarze przeprowadzenia badań może odbyć się różnymi drogami. Może zostać do tego wykorzystana służbowa poczta e-mail, powiadomienia sms, komunikaty w zakładowym radiowęźle, czy plakaty rozwieszane na terenie zakładu. Pracownicy z Centrum Badawczo-Rozwojowego Biostat mogą pomóc również w tych działaniach opracowując treść takich komunikatów, jak również przygotowując materiały informacyjne zarówno w wersji elektronicznej, jak i drukowanej.

- Decydując się na realizację badań satysfakcji i zaangażowania warto pamiętać o pewnych dobrych praktykach, które pozytywnie oddziałują na chęć pracowników do uczestnictwa w badaniu. Przede wszystkim pracodawca powinien poinformować pracowników o zamiarze przeprowadzenia badań, ich celu oraz terminie, w którym będzie prowadzona ankietyzacja. Równie ważne jest także poinformowanie załogi o tym, iż udział w badaniu jest dobrowolny oraz w pełni anonimowy. Jeśli badanie realizowane jest przez zewnętrzny podmiot, również o tym warto poinformować pracowników podając im jego nazwę. Do dobrych praktyk należy zaliczyć również dbałość o czas pracownika – dlatego wypełnienie kwestionariusza ankiety powinno zająć mu nie więcej niż 10-15 minut. Jeśli ilość pytań będzie zbyt duża lub będą one napisane w sposób nieprecyzyjny bądź zbyt skomplikowany, wówczas część pracowników może już w trakcie badania przerwać wypełnianie ankiety, przez co wyniki nie będą kompletne - zauważa dr Michał Potracki - specjalista ds. badań i analiz w Centrum Badawczo-Rozwojowym Biostat.

Planując badania pracownicze warto pomyśleć także nad tym, by mogli wziąć w nich udział obcokrajowcy, którzy pracują w naszej firmie.  Część z nich z pewnością bardzo dobrze zna język polski i nie będzie miała problemu z wypełnieniem ankiety w tym właśnie języku. Może się jednak zdarzyć, iż dla części pracowników zza granicy wypełnienie formularza w obcym dla siebie języku może być problematyczne. W związku z tym warto zadbać o to, by formularz ankiety był dostępny także w przynajmniej jednym, obcym języku. Zazwyczaj firmy badawcze w przypadku badań załogi, w której występują obcokrajowcy przygotowują dodatkowy wariant ankiety w języku angielskim. Z uwagi jednak na to, że sporą część obcokrajowców w Polsce stanowią Ukraińcy warto również zastanowić się nad kwestionariuszem w języku ukraińskim. Przygotowanie ankiety w języku obcym stanowi także sygnał dla zagranicznych pracowników mówiący o tym, że są oni dla pracodawcy ważni oraz, że ich zdanie również w firmie będzie brane pod uwagę. W zamieszczonym na końcu artykułu wzorze ankiety kilka pytań zostało opracowanych w języku ukraińskim.

Czasami zdarza się również tak, iż nie wszystkie osoby, które wykonują u nas pracę są naszymi pracownikami. Część z nich może być skierowana do nas przez różnego rodzaju agencje pracy. Warto wyraźnie zaakcentować, iż tacy pracownicy również powinni zostać objęci badaniem satysfakcji pracowników. Ich pominięcie może być źle odebrane zarówno przez nich samych, jak i pozostałą część załogi. Stwarza to bowiem poczucie różnego traktowania osób, które wykonują często obok siebie tę samą pracę. Warto podkreślić, iż dzięki pytaniom zawartym w metryczce na początku ankiety istnieje możliwość odróżnienia kwestionariuszy, które zostały wypełnione przez etatowych pracowników firmy oraz tych, które zostały wypełnione przez pracowników zatrudnionych przez agencje pracy. Odpowiedzi pracowników z tych dwóch grup mogą być, na życzenie Zamawiającego, analizowane w odrębny sposób. Sprawdź naszą przykładową ankietę badania satysfakcji pracowników.