Grupyformalne

Badanie pracowników

Organizacje same w sobie stanowią grupy celowe, jednak ich wewnętrzna struktura najczęściej podzielona jest na funkcjonalne jednostki zadaniowe. Bez takiego podziału trudno sobie wyobrazić efektywną koordynacje pracy, z tego też względu organizacje tworzą wewnętrzny podział najpierw na odrębne działy i sekcja, zaś następnie, w ramach poszczególnych działów, na specjalistyczne zespoły. Podział ten jest względnie stały i zależy od schematów organizacyjnych. J. Sztumski wyróżnia dwa typy grup formalnych obecnych w organizacjach.

Pierwszą grupę stanowią rożnego rodzaju zespoły produkcyjno-usługowe oraz wyodrębnione działy. Każdy z elementów struktury organizacyjnej pełni rożne funkcje, zależne od profilu działalności danej organizacji. Są one zróżnicowane nie tylko zadaniowo, ale także ze względu na wysokość wynagrodzenia oraz różne wartościowanie społeczne.
Drugim typem grup formalnych są organizacje społeczno-zawodowe, czyli dbające o interesy czy zainteresowania pracowników danej organizacji. Przykładem takich grup są np. związki zawodowe.[1] Z kolei H. Januszek oraz J. Sikora wyróżniają trzy typy grup celowych, rozróżnionych na podstawie procesów pracy. Są to:
Zespoły pracownicze – grupy tego typu mają do wykonują określone zadania, które zmieniają się zależnie od aktualnych potrzeb zakładu pracy. Charakteryzują się pewnym stopniem samodzielności, a wykonanie powierzonego zadania ma często charakter długofalowy. Nie wymagają one także ścisłej kontroli ze strony zwierzchników.
Grupy zadaniowe – składają się ze specjalistów realizujących poszczególne zadania zgodnie ze szczegółowo określonym harmonogramem pracy. Zadania powierzone tego typu grupom mają często rutynowo-jednostkowy charakter.
Grupy technologiczne – charakterystyczną cechą tych grup jest podporządkowanie pracy „reżimowi” techniczno-technologicznemu, przez co mają one bardzo ograniczoną samodzielność, a tempo pracy oraz metody są ściśle kontrolowane.[2]

Grupy formalne, w przeciwieństwie do grup nieformalnych ustanawiane są odgórnie w celu realizacji konkretnego zadania, charakteryzują się także wyraźnym podziałem pracy. W grupach formalnych dominują stosunki rzeczowe, nastawione na wykonanie zadań powierzonych poszczególnym członkom grupy. Składnikiem integrującym uczestników grup formalnych jest świadomość celów jakie zostały przed nimi postawione, świadomość ta jest powiązana z poczuciem odpowiedzialności za powodzenie organizacji jako całości. Jednak, żeby grupa skutecznie realizowała postawione przed nią cele muszą zostać spełnione określone warunki:

Postawione przed grupa pracowniczą cele powinny być dla jej członków atrakcyjne.
Cele powinny być także jasno określone, jasność ta rozumiana jest jako możliwość wskazania konkretnych, możliwych do zastosowania działań, prowadzących do ich osiągnięcia. Powoduje to, że osoby realnie zaangażowane w realizację danego zadania chętniej pracują przy jego wykonywaniu, redukuje stopień odczuwalnego napięcia, oraz minimalizuje szanse na powstanie sytuacji konfliktowych
Istotne jest także wskazanie konkretnej liczby celów, które grupa ma do zrealizowania.[3]
Dodatkowo każdy z uczestników formalnej grupy pracowniczej zostaje zapoznany z panującymi regułami, wzorami postępowania oraz normami w niej obecnymi. Elementy te, w przeciwieństwie do ich odpowiedników w grupach nieformalnych, istnieją w postaci skodyfikowanej, dostępnej do wglądu przez każdego pracownika. Przestrzeganie tych norm jest zapewnione dzięki obowiązującemu systemowi kontroli, który dysponuje szeregiem sankcji formalnych. [1]

Grupy formalne najczęściej przybierają postać swoistej struktury hierarchicznej, charakteruzyjącej się przejrzyście ustanowionym podziałem zadań i ról. Role społeczno-zawodowe są powiązane z pozycją społeczną jednostki, do której są przypisane. Przykładem takiego układu ról i ich relacji z hierarchią organizacyjną może być rozróżnienie dokonane przez F. J. Roethlisbergera, wymienia on:

Role kierownicze związane z podejmowaniem decyzji odnośnie funkcjonowania organizacji, oraz odpowiedzialnością za jej poprawne działanie. Osoby pełniące te role stoją najwyżej w hierarchii organizacyjnej.
Role nadzorujące, dotyczą sprawowania kontroli nad danymi grupami pracowniczymi.
Role specjalistów powiązane są z prowadzeniem prac koncepcyjnych czy szkoleniowych, dokonują oni także kontroli poczynionych prac produkcyjnych.
Role pracowników administracyjnych pełniące funkcje pomocnicze w stosunku do organów zarządzających.
Role pracowników produkcyjnych, osoby odgrywające te role stoją zasadniczo najniżej w hierarchii, a zakres ich obowiązków sprowadza się do obsługi maszyn lub wykonywania prac usługowych.

W przypadku organizacji prywatnych, faktyczna władza leży w rękach właścicieli, którzy zajmują najwyższą pozycję w strukturze organizacji. Mogą sprawować ją bezpośrednio lub pośrednio, delegując ją w ręce zatrudnionych kierowników.[1] Współczesne organizacje funkcjonują opierając się na powiązaniach liniowo-sztabowych, w których przewaga jednego z tych typów powiązań zależna jest od stopnia złożoności danej instytucji. W przypadku niewielkich organizacji przeważają powiązania liniowe, polegające na szeregowym połączeniu stanowisk. W przypadku dużych organizacji powstają wyspecjalizowane komórki organizacyjne, które podlegają wspólnemu kierownictwu.

[1] J. Sztumski, Socjologia pracy

[2] H. Januszek, J. Sikora, Socjologia pracy

[3] J. Jasińska, Grupy społeczne w organizacji, [w]: Socjologia organizacji. Problemy podstawowe, pod redakcją Jacenty Łucewicz

Jakie są wyzwania związane z badaniem satysfakcji pracowników w kontekście grup formalnych?

Wyzwaniem może być uwzględnienie różnorodności i specyfiki różnych grup formalnych w organizacji, zachowanie poufności i anonimowości odpowiedzi, a także interpretacja wyników uwzględniająca kontekst i dynamikę grupową.

Jakie są potencjalne korzyści dla pracowników wynikające z przynależności do grup formalnych?

Przynależność do grup formalnych może zapewniać klarowne wytyczne dotyczące zadań i celów, możliwość awansu i rozwoju zawodowego, dostęp do informacji i zasobów organizacji, a także wsparcie i mentorstwo ze strony przełożonych.

Jakie są cechy charakterystyczne dla grup formalnych w miejscu pracy?

Grupy formalne wyróżniają się jasno określoną strukturą, hierarchią, regulaminem, zadaniami i celami.